کد مطلب:318 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:271
احکام سر بریدن و شکار حیوانات
(مسأله 3179) اگر حیوان حلال گوشت را به دستوری كه بعد گفته می شود سر ببرند ـ چه وحشی باشد و چه اهلی ـ بعد از جان دادن، گوشت آن حلال و بدن آن پاك است، ولی چهارپایی كه انسان با آن نزدیكی كرده و حیوانی كه نجاستخوار شده و به دستوری كه در شرع معیّن شده آن را اِستبراء نكرده اند، بعد از سربریدن هم گوشت آن حلال نیست.
(مسأله 3180) حیوان حلال گوشت وحشی مانند آهو، كبك، بُز كوهی و حیوان حلال گوشتی كه اهلی بوده و بعد وحشی شده، مثل گاو و شتر اهلی كه فرار كرده و وحشی شده اند، اگر به دستوری كه بعد گفته می شود آنها را شكار كنند، پاك و حلالند، ولی حیوان حلال گوشت اهلی مانند گوسفند و مرغ خانگی و حیوان حلال گوشت وحشی كه تربیت و اهلی شده است، با شكار كردن پاك و حلال نمی شود.
(مسأله 3181) حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شكار كردن پاك و حلال می شود كه بتواند فرار كند یا پرواز نماید، بنابراین بچّه آهو كه نمی تواند فرار كند و بچّه كبك كه نمی تواند پرواز نماید، با شكار كردن پاك و حلال نمی شود و اگر آهو و بچّه آن را كه نمی تواند فرار كند با یك تیر شكار نمایند، آهو حلال می شود و بچّه آن حرام است.
(مسأله 3182) حیوان حلال گوشتی كه مانند ماهی خون جهنده ندارد، اگر به خودیِ خود بمیرد پاك است، ولی گوشت آن را نمی شود خورد.
(مسأله 3183) حیوان حرام گوشتی كه خون جهنده ندارد، مانند مار، با سر بریدن حلال نمی شود ولی مرده آن پاك است.
(مسأله 3184) سگ و خوك به واسطه سربریدن و شكار كردن پاك نمی شوند و خوردن گوشت آنها هم حرام است، و اگر حیوان حرام گوشتی را كه مانند گرگ و پلنگ درنده و گوشتخوار است، به دستوری كه گفته می شود سر ببرند یا با تیر و مانند آن شكار
[545]
كنند، پاك است ولی گوشت آن حلال نمی شود، و اگر با سگ شكاری آن را شكار كنند، پاك شدن بدن آنها هم اشكال دارد.
(مسأله 3185) فیل، خرس، بوزینه، موش و نیز حیواناتی كه مانند مار و سوسمار در داخل زمین زندگی می كنند، اگر خون جهنده داشته باشند و به خودیِ خود بمیرند، نجس می باشند.
(مسأله 3186) اگر از شكم حیوان زنده، بچّه مرده ای بیرون آید یا آن را بیرون آورند، خوردن گوشت آن حرام است.
دستور سر بریدن حیوانات (ذبح)
(مسأله 3187) دستور سر بریدن حیوان آن است كه چهار رگ بزرگ گردن آن ـ یعنی: «نای (راه نفس)»، «مِری (راه غذا)» و دو شاهرگ حیوان ـ را از زیر بر آمدگی گلو به طور كامل ببرند، و اگر آنها را بشكافند كافی نیست.
(مسأله 3188) اگر بعضی از چهار رگ را ببرند و صبر كنند تا حیوان بمیرد و بعد بقیّه را ببرند، فایده ندارد بلكه اگر به این مقدار هم صبر نكنند ولی به طور معمول چهار رگ را پشت سر هم نبرند ـ اگرچه پیش از جان دادن حیوان بقیّه رگها را ببرند ـ اشكال دارد.
(مسأله 3189) اگر گرگ گلوی گوسفند را به طوری پاره كند كه از چهار رگی كه در گردن است و باید بریده شود چیزی باقی نماند، آن حیوان حرام می شود ولی اگر مقداری از گردن را بكند وچهار رگ باقی باشد یا جای دیگر بدن را بكند، در صورتی كه گوسفند زنده باشد و به دستوری كه گفته می شود سرِ آن را ببرند، حلال و پاك می باشد.
(مسأله 3190) حرام است كه پیش از بیرون آمدن روح، سرِ حیوان را از بدن آن جدا كنند، ولی با این عمل حیوان حرام نمی شود، و بنابر احتیاط واجب پیش از بیرون آمدن روح، پوست حیوان را نكنند و مغز حرام را كه در تیره پشت است نبرند.
شرایط سر بریدن حیوان (ذبح)
(مسأله 3191) سر بریدن حیوان پنج شرط دارد:
اوّل: كسی كه سر حیوان را می برد ـ مرد باشد یا زن ـ باید مسلمان باشد و اظهار دشمنی با اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) نكند، و بچّه مسلمان هم اگر ممیّز باشد، یعنی خوب و بد
[546]
را بفهمد، می تواند سر حیوان را ببرد.
دوم: سرِ حیوان را با كارد تیز ببرند و كارد باید از فلزی باشد كه معمولاً با آن چاقو می سازند ولی چنانچه پیدا نشود و به گونه ای باشد كه اگر سر حیوان را نبرند می میرد، با چیز تیزی كه چهار رگ آن را جدا كند، مانند شیشه و سنگ تیز، می شود سر آن را برید.
سوم: در هنگام سر بریدن، جلوی بدن حیوان باید رو به قبله باشد، و كسی كه می داند باید رو به قبله سر ببرد، اگر عمداً حیوان را رو به قبله نكند، حیوان حرام می شود ولی اگر فراموش كند یا مسأله را نداند یا قبله را اشتباه كند یا نداند قبله كدام طرف است یا نتواند حیوان را رو به قبله كند، اشكال ندارد.
چهارم: وقتی كه می خواهد سر حیوان را ببرد یا كارد به گلویش بگذارد، به نیّت سر بریدن نام خدا را ببرد و همین قدر كه بگوید: «بسم الله» كافی است، و اگر بدون قصدِ سر بریدن نام خدا را ببرد، آن حیوان پاك نمی شود و گوشت آن هم حرام است، ولی اگر از روی فراموشی نام خدا را نبرد، اشكال ندارد.
پنجم: حیوان بعد از سر بریدن حركتی بكند، اگرچه مثلاً چشم یا دُم خود را حركت دهد یا پای خود را به زمین بزند تا معلوم شود زنده بوده است.
(مسأله 3192) برای خواباندن حیوان در حال ذبح كیفیّت خاصّی معتبر نیست وفرقی نمی كند كه حیوان را به جانب راست یا چپ بخوابانند، ولی باید جلوی بدن آن رو به قبله باشد.
(مسأله 3193) در ذِبح كننده «اختیار» شرط نیست، پس اگر كسی از روی اكراه ولی با مراعات شرایط شرعی حیوان را ذبح كند، حلال و پاك است; همچنین لازم نیست بردن نام خدا از نظر ذبح كننده واجب باشد، پس اگر كسی معتقد به وجوب آن نباشد اما هنگام ذبح به قصد ذبح نام خدا را بر زبان جاری كند، كافی است.
(مسأله 3194) گفتن «بسم الله» توسّط شخص دیگری غیر از ذبح كننده و یا توسط ضبط صوت و نظایر آن كافی نیست.
(مسأله 3195) سر بریدن حیوان با دستگاه هایی كه اخیراً متداول شده، در صورتی كه شرایط شرعی ـ مانند رو به قبله بودن، بسم الله گفتن و غیر آن ـ رعایت شود، جایز است و لازم نیست برای هر كدام «بسم الله» بگوید، بلكه اگر هنگام زدن دكمه و گفتن «بسم الله»
[547]
ذبح چند حیوان را قصد كند و «بسم الله» را به قصد آنها بگوید، همه آنها حلال می شوند، به شرط آن كه همه آنها عرفاً در یك زمان باشند ولی اگر به تدریج و با فاصله ذبح شوند، باید برای هر كدام یك «بسم الله» گفته شود.
(مسأله 3196) گوشت ها یا مرغ های سر بریده ای كه از كشورهای غیر اسلامی وارد می شوند، محكوم به نجاست و حرمت و مردارند، مگر آن كه ذبح شرعی آنها ثابت شود، ولی گوشت هایی كه در بازار مسلمانان به فروش می روند و احتمال داده می شود كه به طور شرعی ذبح شده باشند، حلال و خرید و فروش آنها جایز است.
(مسأله 3197) بی حس كردن حیوان توسّط دستگاه یا هر وسیله دیگری قبل از ذبح، اگر به طور كامل نباشد و مانع از خروج خون متعارف از حیوان پس از سربریدن نشود، اشكال ندارد و باید در غیر حال ناچاری از وارد كردن ضربه گیج كننده به سر حیوان قبل از ذبح ـ اگر موجب اذیّت حیوان باشد ـ خودداری شود، ولی موجب حرام شدن گوشت حیوان نمی شود.
دستور كشتن شتر
(مسأله 3198) اگر بخواهند شتر را بكشند كه بعد از جان دادن پاك و حلال باشد، باید علاوه بر رعایت پنج شرطی كه برای سربریدن حیوانات گفته شد، كارد یا چیز دیگری را كه برنده بوده و از فلزاتی است كه معمولاً با آن كارد می سازند، در گودی بین گردن و سینه آن فرو كنند.
(مسأله 3199) وقتی می خواهند كارد را به گردن شتر فرو ببرند، بهتر است كه شتر ایستاده باشد، ولی اگر در حالی كه زانوها را به زمین زده یا به پهلو خوابیده و جلوی بدن آن رو به قبله است، كارد را در گودی گردنش فرو كنند، اشكال ندارد.
(مسأله 3200) اگر به جای این كه كارد را در گودی كردن شتر فرو كنند سر آن را ببرند، یا گوسفند و گاو و مانند آنها را مثل شتر، كارد در گودی گردنشان فرو كنند، گوشت آنها حرام و بدن آنها نجس است ولی اگر چهار رگ شتر را ببرند و تا زنده است به دستوری كه گفته شد، كارد در گودی گردنش فرو كنند، گوشت آن حلال و بدن آن پاك است، و نیز اگر كارد در گودی گردن گاو یا گوسفند یا مانند اینها فرو كنند و تا زنده است
[548]
سر آن را ببرند، حلال و پاك می باشد.
(مسأله 3201) اگر حیوانی سركش شود و نتوانند آن را به دستوری كه در شرع معیّن شده بكشند یا مثلاً در چاه بیفتد و احتمال بدهند كه در آنجا بمیرد و كشتن آن به دستور شرع ممكن نباشد، چنانچه با چیزی مثل شمشیر كه به واسطه تیزی آن بدن زخم می شود، به بدن حیوان زخم بزنند و در اثر زخم جان بدهد، حلال می شود و رو به قبله بودن آن لازم نیست، ولی باید شرط های دیگری را كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد، دارا باشد.
مستحبّات و مكروهات سر بریدن حیوان
(مسأله 3202) چند چیز در سربریدن حیوانات مستحب است:
اوّل: هنگام سر بریدن گوسفند، دو دست و یك پای آن را ببندند و پای دیگرش را باز بگذارند و هنگام سر بریدن گاو، چهار دست و پای آن را ببندند و دُم آن را باز بگذارند و هنگام كشتن شتر، دو دست آن را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یكدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند، و مستحب است مرغ را بعد از سربریدن، رها كنند تا پر و بال بزند. دوم: كسی كه حیوان را می كُشد رو به قبله باشد. سوم: پیش از كشتن حیوان آب جلوی آن بگذارند. چهارم: كاری كنند كه حیوان كمتر اذیّت شود، مثلاً كارد را خوب تیز كنند و با عجله سر حیوان را ببرند.
(مسأله 3203) چند چیز در سر بریدن حیوانات مكروه است:
اوّل: آن كه كارد را پشت حلقوم فرو كنند و به طرف جلو بیاورند كه حلقوم از پشت آن بریده شود. دوم: در جایی حیوان را بكشند كه حیوان دیگر آن را ببیند. سوم: در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند، ولی در صورت احتیاج عیبی ندارد. چهارم: خود انسان چهارپایی را كه پرورش داده است بكشد.
(مسأله 3180) حیوان حلال گوشت وحشی مانند آهو، كبك، بُز كوهی و حیوان حلال گوشتی كه اهلی بوده و بعد وحشی شده، مثل گاو و شتر اهلی كه فرار كرده و وحشی شده اند، اگر به دستوری كه بعد گفته می شود آنها را شكار كنند، پاك و حلالند، ولی حیوان حلال گوشت اهلی مانند گوسفند و مرغ خانگی و حیوان حلال گوشت وحشی كه تربیت و اهلی شده است، با شكار كردن پاك و حلال نمی شود.
(مسأله 3181) حیوان حلال گوشت وحشی در صورتی با شكار كردن پاك و حلال می شود كه بتواند فرار كند یا پرواز نماید، بنابراین بچّه آهو كه نمی تواند فرار كند و بچّه كبك كه نمی تواند پرواز نماید، با شكار كردن پاك و حلال نمی شود و اگر آهو و بچّه آن را كه نمی تواند فرار كند با یك تیر شكار نمایند، آهو حلال می شود و بچّه آن حرام است.
(مسأله 3182) حیوان حلال گوشتی كه مانند ماهی خون جهنده ندارد، اگر به خودیِ خود بمیرد پاك است، ولی گوشت آن را نمی شود خورد.
(مسأله 3183) حیوان حرام گوشتی كه خون جهنده ندارد، مانند مار، با سر بریدن حلال نمی شود ولی مرده آن پاك است.
(مسأله 3184) سگ و خوك به واسطه سربریدن و شكار كردن پاك نمی شوند و خوردن گوشت آنها هم حرام است، و اگر حیوان حرام گوشتی را كه مانند گرگ و پلنگ درنده و گوشتخوار است، به دستوری كه گفته می شود سر ببرند یا با تیر و مانند آن شكار
[545]
كنند، پاك است ولی گوشت آن حلال نمی شود، و اگر با سگ شكاری آن را شكار كنند، پاك شدن بدن آنها هم اشكال دارد.
(مسأله 3185) فیل، خرس، بوزینه، موش و نیز حیواناتی كه مانند مار و سوسمار در داخل زمین زندگی می كنند، اگر خون جهنده داشته باشند و به خودیِ خود بمیرند، نجس می باشند.
(مسأله 3186) اگر از شكم حیوان زنده، بچّه مرده ای بیرون آید یا آن را بیرون آورند، خوردن گوشت آن حرام است.
دستور سر بریدن حیوانات (ذبح)
(مسأله 3187) دستور سر بریدن حیوان آن است كه چهار رگ بزرگ گردن آن ـ یعنی: «نای (راه نفس)»، «مِری (راه غذا)» و دو شاهرگ حیوان ـ را از زیر بر آمدگی گلو به طور كامل ببرند، و اگر آنها را بشكافند كافی نیست.
(مسأله 3188) اگر بعضی از چهار رگ را ببرند و صبر كنند تا حیوان بمیرد و بعد بقیّه را ببرند، فایده ندارد بلكه اگر به این مقدار هم صبر نكنند ولی به طور معمول چهار رگ را پشت سر هم نبرند ـ اگرچه پیش از جان دادن حیوان بقیّه رگها را ببرند ـ اشكال دارد.
(مسأله 3189) اگر گرگ گلوی گوسفند را به طوری پاره كند كه از چهار رگی كه در گردن است و باید بریده شود چیزی باقی نماند، آن حیوان حرام می شود ولی اگر مقداری از گردن را بكند وچهار رگ باقی باشد یا جای دیگر بدن را بكند، در صورتی كه گوسفند زنده باشد و به دستوری كه گفته می شود سرِ آن را ببرند، حلال و پاك می باشد.
(مسأله 3190) حرام است كه پیش از بیرون آمدن روح، سرِ حیوان را از بدن آن جدا كنند، ولی با این عمل حیوان حرام نمی شود، و بنابر احتیاط واجب پیش از بیرون آمدن روح، پوست حیوان را نكنند و مغز حرام را كه در تیره پشت است نبرند.
شرایط سر بریدن حیوان (ذبح)
(مسأله 3191) سر بریدن حیوان پنج شرط دارد:
اوّل: كسی كه سر حیوان را می برد ـ مرد باشد یا زن ـ باید مسلمان باشد و اظهار دشمنی با اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) نكند، و بچّه مسلمان هم اگر ممیّز باشد، یعنی خوب و بد
[546]
را بفهمد، می تواند سر حیوان را ببرد.
دوم: سرِ حیوان را با كارد تیز ببرند و كارد باید از فلزی باشد كه معمولاً با آن چاقو می سازند ولی چنانچه پیدا نشود و به گونه ای باشد كه اگر سر حیوان را نبرند می میرد، با چیز تیزی كه چهار رگ آن را جدا كند، مانند شیشه و سنگ تیز، می شود سر آن را برید.
سوم: در هنگام سر بریدن، جلوی بدن حیوان باید رو به قبله باشد، و كسی كه می داند باید رو به قبله سر ببرد، اگر عمداً حیوان را رو به قبله نكند، حیوان حرام می شود ولی اگر فراموش كند یا مسأله را نداند یا قبله را اشتباه كند یا نداند قبله كدام طرف است یا نتواند حیوان را رو به قبله كند، اشكال ندارد.
چهارم: وقتی كه می خواهد سر حیوان را ببرد یا كارد به گلویش بگذارد، به نیّت سر بریدن نام خدا را ببرد و همین قدر كه بگوید: «بسم الله» كافی است، و اگر بدون قصدِ سر بریدن نام خدا را ببرد، آن حیوان پاك نمی شود و گوشت آن هم حرام است، ولی اگر از روی فراموشی نام خدا را نبرد، اشكال ندارد.
پنجم: حیوان بعد از سر بریدن حركتی بكند، اگرچه مثلاً چشم یا دُم خود را حركت دهد یا پای خود را به زمین بزند تا معلوم شود زنده بوده است.
(مسأله 3192) برای خواباندن حیوان در حال ذبح كیفیّت خاصّی معتبر نیست وفرقی نمی كند كه حیوان را به جانب راست یا چپ بخوابانند، ولی باید جلوی بدن آن رو به قبله باشد.
(مسأله 3193) در ذِبح كننده «اختیار» شرط نیست، پس اگر كسی از روی اكراه ولی با مراعات شرایط شرعی حیوان را ذبح كند، حلال و پاك است; همچنین لازم نیست بردن نام خدا از نظر ذبح كننده واجب باشد، پس اگر كسی معتقد به وجوب آن نباشد اما هنگام ذبح به قصد ذبح نام خدا را بر زبان جاری كند، كافی است.
(مسأله 3194) گفتن «بسم الله» توسّط شخص دیگری غیر از ذبح كننده و یا توسط ضبط صوت و نظایر آن كافی نیست.
(مسأله 3195) سر بریدن حیوان با دستگاه هایی كه اخیراً متداول شده، در صورتی كه شرایط شرعی ـ مانند رو به قبله بودن، بسم الله گفتن و غیر آن ـ رعایت شود، جایز است و لازم نیست برای هر كدام «بسم الله» بگوید، بلكه اگر هنگام زدن دكمه و گفتن «بسم الله»
[547]
ذبح چند حیوان را قصد كند و «بسم الله» را به قصد آنها بگوید، همه آنها حلال می شوند، به شرط آن كه همه آنها عرفاً در یك زمان باشند ولی اگر به تدریج و با فاصله ذبح شوند، باید برای هر كدام یك «بسم الله» گفته شود.
(مسأله 3196) گوشت ها یا مرغ های سر بریده ای كه از كشورهای غیر اسلامی وارد می شوند، محكوم به نجاست و حرمت و مردارند، مگر آن كه ذبح شرعی آنها ثابت شود، ولی گوشت هایی كه در بازار مسلمانان به فروش می روند و احتمال داده می شود كه به طور شرعی ذبح شده باشند، حلال و خرید و فروش آنها جایز است.
(مسأله 3197) بی حس كردن حیوان توسّط دستگاه یا هر وسیله دیگری قبل از ذبح، اگر به طور كامل نباشد و مانع از خروج خون متعارف از حیوان پس از سربریدن نشود، اشكال ندارد و باید در غیر حال ناچاری از وارد كردن ضربه گیج كننده به سر حیوان قبل از ذبح ـ اگر موجب اذیّت حیوان باشد ـ خودداری شود، ولی موجب حرام شدن گوشت حیوان نمی شود.
دستور كشتن شتر
(مسأله 3198) اگر بخواهند شتر را بكشند كه بعد از جان دادن پاك و حلال باشد، باید علاوه بر رعایت پنج شرطی كه برای سربریدن حیوانات گفته شد، كارد یا چیز دیگری را كه برنده بوده و از فلزاتی است كه معمولاً با آن كارد می سازند، در گودی بین گردن و سینه آن فرو كنند.
(مسأله 3199) وقتی می خواهند كارد را به گردن شتر فرو ببرند، بهتر است كه شتر ایستاده باشد، ولی اگر در حالی كه زانوها را به زمین زده یا به پهلو خوابیده و جلوی بدن آن رو به قبله است، كارد را در گودی گردنش فرو كنند، اشكال ندارد.
(مسأله 3200) اگر به جای این كه كارد را در گودی كردن شتر فرو كنند سر آن را ببرند، یا گوسفند و گاو و مانند آنها را مثل شتر، كارد در گودی گردنشان فرو كنند، گوشت آنها حرام و بدن آنها نجس است ولی اگر چهار رگ شتر را ببرند و تا زنده است به دستوری كه گفته شد، كارد در گودی گردنش فرو كنند، گوشت آن حلال و بدن آن پاك است، و نیز اگر كارد در گودی گردن گاو یا گوسفند یا مانند اینها فرو كنند و تا زنده است
[548]
سر آن را ببرند، حلال و پاك می باشد.
(مسأله 3201) اگر حیوانی سركش شود و نتوانند آن را به دستوری كه در شرع معیّن شده بكشند یا مثلاً در چاه بیفتد و احتمال بدهند كه در آنجا بمیرد و كشتن آن به دستور شرع ممكن نباشد، چنانچه با چیزی مثل شمشیر كه به واسطه تیزی آن بدن زخم می شود، به بدن حیوان زخم بزنند و در اثر زخم جان بدهد، حلال می شود و رو به قبله بودن آن لازم نیست، ولی باید شرط های دیگری را كه برای سر بریدن حیوانات گفته شد، دارا باشد.
مستحبّات و مكروهات سر بریدن حیوان
(مسأله 3202) چند چیز در سربریدن حیوانات مستحب است:
اوّل: هنگام سر بریدن گوسفند، دو دست و یك پای آن را ببندند و پای دیگرش را باز بگذارند و هنگام سر بریدن گاو، چهار دست و پای آن را ببندند و دُم آن را باز بگذارند و هنگام كشتن شتر، دو دست آن را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یكدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند، و مستحب است مرغ را بعد از سربریدن، رها كنند تا پر و بال بزند. دوم: كسی كه حیوان را می كُشد رو به قبله باشد. سوم: پیش از كشتن حیوان آب جلوی آن بگذارند. چهارم: كاری كنند كه حیوان كمتر اذیّت شود، مثلاً كارد را خوب تیز كنند و با عجله سر حیوان را ببرند.
(مسأله 3203) چند چیز در سر بریدن حیوانات مكروه است:
اوّل: آن كه كارد را پشت حلقوم فرو كنند و به طرف جلو بیاورند كه حلقوم از پشت آن بریده شود. دوم: در جایی حیوان را بكشند كه حیوان دیگر آن را ببیند. سوم: در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند، ولی در صورت احتیاج عیبی ندارد. چهارم: خود انسان چهارپایی را كه پرورش داده است بكشد.